Биз бала кезибизден бери түстүү дүйнөнү эңсеп келгенбиз.Атүгүл “түстүү”, “түстүү” деген сөздөр да жомокторду сүрөттөө үчүн колдонулат.
Бул табигый түскө болгон сүйүү көптөгөн ата-энелерди сүрөт тартууну балдарынын негизги хоббиси катары көрүүгө мажбурлайт.Бир нече балдар чындап эле сүрөт тартууну жакшы көрүшсө да, аз гана балдар жакшы боёктун кутусунун жагымдуулугуна туруштук бере албайт.
Лимон сары, кызгылт сары, ачык кызыл, чөп жашыл, зайтун жашыл, бышкан күрөң, охра, кобальт көк, ультрамарин... бул кооз түстөр балдардын жан дүйнөсүн аң-сезимсиз ала качкан асан-үсөн сыяктуу.
Сезимтал адамдар бул түстөрдүн аттары көбүнчө чөп жашыл жана роза кызылы сыяктуу сүрөттөмө сөздөр экенин билиши мүмкүн.Бирок, карапайым эл түшүнө албаган “охра” сыяктуу нерселер бар.
Кээ бир пигменттердин тарыхын билсеңиз, убакыттын узун дарыясында жок кылынган мындай түстөр дагы көп экенин табасыз.Ар бир түстүн артында чаңдуу окуя турат.
Узак убакыт бою адам пигменттери бул түстүү дүйнөнүн миңден бирин сүрөттөй алган эмес.
Жаңы пигмент пайда болгон сайын, ал көрсөткөн түскө жаңы аталыш берилет.
Эң алгачкы пигменттер табигый минералдардан келип чыккан жана алардын көбү атайын аймактарда өндүрүлгөн топурактан келген.
Жогорку темирди камтыган охра порошок пигмент катары көптөн бери колдонулуп келген жана ал көрсөткөн кызыл күрөң да охра түсү деп аталат.
Биздин заманга чейинки IV кылымда эле байыркы египеттиктер пигменттерди жасоо жөндөмүн өздөштүрүшкөн.Алар малахит, бирюза, киноварь сыяктуу табигый минералдарды колдонуп, пигменттин тазалыгын жакшыртуу үчүн майдалап, суу менен жууганды билишет.
Ошол эле учурда, байыркы египеттиктер да мыкты өсүмдүк боёк технологиясы болгон.Бул байыркы Египетке көптөгөн түстүү жана жаркыраган дубал сүрөттөрүн тартууга мүмкүндүк берген.
Миңдеген жылдар бою адамдын пигменттеринин өнүгүшү бактылуу ачылыштар менен шартталган.Мындай ийгиликтин ыктымалдуулугун жогорулатуу үчүн адамдар көптөгөн кызыктай аракеттерди жасап, сонун пигменттердин жана боёктордун партиясын түзүшкөн.
Биздин заманга чейинки 48-жылдары Улуу Цезарь Мисирде кызгылт көк түстөгү арбактын түрүн көргөн жана ал ошол замат таң калган.Ал сөөк үлүл кызгылт көк деп аталган бул түстү кайра Римге алып келип, аны Рим падышасынын үй-бүлөсүнүн өзгөчө түсүнө айландырган.
Ошондон бери кызгылт көк тектүүлүктүн символу болуп калды.Ошондуктан, кийинки муундар өздөрүнүн үй-бүлөсүн сүрөттөө үчүн "кызыл түстө төрөлгөн" деген сөздү колдонушат.Бирок, сөөк үлүлүнүн кызгылт көк боёктун бул түрүн өндүрүү процессин эң сонун эмгек деп атоого болот.
Чириген сөөк үлүлүн жана жыгач күлүн чириген заара толтурулган чакага чылап коюңуз.Көпкө тургандан кийин сөөк үлүлүнүн гиль безинин жабышчаак секрециясы өзгөрүп, бүгүнкү күндө аммоний пурпурит деген затты пайда кылып, көк кызгылт түскө ээ болот.
Аммоний пурпуритинин структуралык формуласы
Бул ыкманын натыйжасы өтө аз.Ал 250 000 сөөк үлүлдөрүнө 15 млден аз боёк чыгара алат, бул Рим халатын боёгонго жетиштүү.
Кошумчалай кетсек, өндүрүш процесси сасык болгондуктан, бул боёкту шаардын сыртында гана чыгарууга болот.А түгүл акыркы даяр кийимдер да жыл бою айтып бүткүс кайталангыс даам берет, балким, бул "Король даамы".
Сөөк үлүл кызгылт көк сыяктуу түстөр көп эмес.Мумия порошок алгач дары катары атагы чыгып, андан соң пигмент катары популярдуу болгон доордо, заарага да тиешелүү болгон дагы бир пигмент ойлоп табылган.
Бул көптөн бери шамалга жана күнгө тийген кооз жана тунук сары түс.Ал индиялык сары деп аталат.
Сөөк үлүлү падышалык кызгылт көк түстөгү атайын боёкту өндүрүү үчүн
Индиялык сары үчүн чийки зат
Аты айтып тургандай, бул Индиядан келген сырдуу пигмент, ал уйдун заарасынан алынат деп айтылат.
Бул уйларга манго жалбырактары жана суусу гана берилип, натыйжада катуу начар тамактанган, заарада атайын сары заттар болгон.
Тернерди сарыктан шыктандырганы үчүн шылдыңдашкан, анткени ал индиялык сары түстү өзгөчө жактырган
Бул кызыктай пигменттер жана боектор узак убакыт бою искусство дүйнөсүндө үстөмдүк кылган.Алар адамдарга жана жаныбарларга зыян гана келтирбестен, өндүрүш аз, баасы да жогору.Мисалы, Кайра жаралуу доорунда топ көгүш лапис лазули порошокунан жасалган жана анын баасы ошол эле сапаттагы алтындан беш эсе жогору болгон.
Адамзат илиминин жана техникасынын жарылуучу өнүгүүсү менен пигменттер да чоң революцияга муктаж.Бирок, бул улуу төңкөрүш өлүмчүл жараны калтырды.
Ак коргошун – дүйнөдө сейрек кездешүүчү түс, ал ар кандай цивилизацияларда жана аймактарда из калтыра алат.Биздин заманга чейинки IV кылымда байыркы гректер коргошундун агы иштетүү ыкмасын өздөштүрүшкөн.
Ак коргошун
Адатта, бир нече коргошун тилкелери уксуска же малдын заңына салынып, бир нече ай бою жабык жайга коюлат.Акыркы негизги коргошун карбонаты коргошун ак болуп саналат.
Даярдалган ак коргошун эң жакшы пигменттердин бири болуп эсептелген так эмес жана коюу түскө ээ.
Бирок, ак коргошун сүрөттөрдө гана эмес.Рим айымдары, жапон гейшалары жана кытай айымдары беттерине ак коргошун менен шыбашат.Беттин кемчиликтерин жаап жатып, терилери карарып, тиштери чирип, түтүн чыгат.Ошол эле учурда, ал тамырлардын спазмы, бөйрөктүн бузулушу, баш оору, кусуу, диарея, кома жана башка симптомдорду жаратат.
Башында кара тору ханыша Элизабет коргошундан ууланган
Ушундай эле белгилер сүрөтчүлөрдө да пайда болот.Адамдар көбүнчө сүрөтчүлөрдөгү түшүнүксүз ооруну "сүрөтчү колик" деп аташат.Бирок кылымдар өтүп, адамдар бул кызыктай көрүнүштөр чындыгында алардын жакшы көргөн түстөрүнөн келип чыкканын түшүнө элек.
Аялдын бетиндеги ак коргошун мындан да жарашпайт
Бул пигменттик революцияда коргошун ак дагы көбүрөөк түстөрдү алган.
Ван Гогдун сүйүктүү сарысы - башка коргошун кошулмасы, коргошун хроматы.Бул сары пигмент өзүнүн жийиркеничтүү индиялык сарысынан ачыкыраак, бирок арзаныраак.
Ван Гогдун сүрөтү
Курамындагы коргошун ак коргошундай эле адамдын организмине оңой кирип, кальцийди жамынып, нерв системасынын бузулушу сыяктуу бир катар ооруларга алып келет.
Хром сары жана калың жабууну жакшы көргөн Ван Гогдун көптөн бери психикалык оору менен ооруп жатканынын себеби, кыязы, хром сарыдын «салымы» болсо керек.
Пигменттик революциянын дагы бир продуктусу коргошун ак хром сары сыяктуу анчалык "белгисиз" эмес.Бул Наполеондон башталышы мүмкүн.Ватерлоодогу салгылашуудан кийин Наполеон тактыдан баш тартканын жарыялап, британиялыктар аны Ыйык Еленага сүргүнгө айдашкан.Аралда алты жылга жетпеген убакыттан кийин Наполеон кызыктай көз жумган жана анын өлүмүнүн себептери ар түрдүү.
Британдык экспертизанын корутундусуна ылайык, Наполеон ашказанынын олуттуу жарасынан каза болгон, бирок кээ бир изилдөөлөр Наполеондун чачында көп сандагы мышьяк бар экенин көрсөткөн.
Ар кандай жылдардагы бир нече чач үлгүлөрүндө аныкталган мышьяк нормадан 10-100 эсе көп болгон.Ошондуктан, кээ бир адамдар Наполеон ууландырылган жана өлүм жазасына тартылган деп эсептешет.
Бирок иштин чындыгы таң калыштуу.Наполеондун денесиндеги ашыкча мышьяк чынында обоидогу жашыл боёктон келип чыгат.
Мындан 200 жыл мурун атактуу швед окумуштуусу Шелер ачык жашыл пигмент ойлоп тапкан.Мындай жашыл бир караганда эч качан унутулбайт.Бул табигый материалдардан жасалган жашыл пигменттерге дал келбейт.Бул "Scheler green" арзан болгондуктан, рынокко чыккандан кийин сенсация жаратты.Ал башка көптөгөн жашыл пигменттерди жеңип тим болбостон, бир сокку менен азык-түлүк рыногун да багындырды.
Кээ бирөөлөр банкетте тамакты боёо үчүн Шелер жашыл түстү колдонушканы, бул түздөн-түз үч коноктун өлүмүнө алып келгени айтылат.Шиллер жашыл самын, торт жасалгасы, оюнчуктар, момпосуй жана кийим-кече, жана, албетте, обои жасалгасында соодагерлер тарабынан кеңири колдонулат.Убакыттын өтүшү менен искусстводон баштап, күнүмдүк керектелүүчү буюмдарга чейин Наполеондун уктоочу бөлмөсү жана жуунучу бөлмөсү сыяктуу жапжашыл түс менен курчалган.
Бул обои Наполеондун уктоочу бөлмөсүнөн алынганы айтылат
Шелер жашылынын курамында үч валенттүү мышьяк өтө уулуу болгон жез арсенити саналат.Наполеондун сүргүнүндө нымдуу климат болгон жана көп сандагы мышьяк чыгарган Scheler жашыл обои колдонулган.Жашыл бөлмөдө төшөктөр эч качан болбойт дешет, ушундан улам болсо керек.Кокусунан Шелер жашыл, кийинчерээк Париж жашыл түсү, анын курамында мышьяк да бар, акыры пестицидге айланган.Кошумчалай кетсек, бул мышьяк камтыган химиялык боёктор кийинчерээк сифилисти дарылоо үчүн колдонулган, бул кандайдыр бир деңгээлде химиотерапияга дем берген.
Пол Эллис, химиотерапиянын атасы
Cupreouranite
Шелер жашылына тыюу салынгандан кийин дагы бир коркунучтуу жашыл мода пайда болду.Бул жашыл чийки затты өндүрүүгө келгенде, азыркы адамдар аны дароо өзөктүк бомба жана радиация менен байланыштырышы мүмкүн, анткени ал уран.Көптөр уран рудасынын табигый түрүн руда дүйнөсүнүн розасы катары белгилүү деп айтууга болот деп ойлобойт.
Эң алгачкы уран казып алуу да аны тонер катары айнекке кошуу болгон.Мындай жол менен жасалган айнек алсыз жашыл жарыкка ээ жана чындап эле кооз.
Ультрафиолет лампасынын астында жашыл түстө жаркылдаган уран айнек
Кызгылт сары түстөгү уран оксиди порошок
Урандын оксиди ачык кызгылт сары кызыл, ал ошондой эле тонер катары керамикалык буюмдарга кошулат.Экинчи дүйнөлүк согушка чейин бул "энергетикага толгон" уран продукциялары дагы эле бардык жерде болчу.Атомдук өнөр жайдын өсүшүнөн кийин гана АКШ уранды жарандык колдонууга чектөө киргизе баштаган.Бирок 1958-жылы Америка Кошмо Штаттарынын Атомдук энергия боюнча комиссиясы чектөөлөрдү жеңилдетип, азайып калган уран керамикалык заводдордо жана айнек заводдорунда кайрадан пайда болгон.
Табияттан экстракцияга, өндүрүштөн синтезге, пигменттердин өнүгүү тарыхы да адамдын химиялык өнөр жайынын өнүгүү тарыхы болуп саналат.Бул тарыхтагы бардык ажайып нерселер ошол түстөрдүн аттары менен жазылган.
Сөөк үлүл кызгылт көк, Индия сары, коргошун ак, Chrome сары, Шелер жашыл, уран жашыл, уран кызгылт сары.
Ар бири адамзат цивилизациясынын жолунда калган издер.Кээ бирлери туруктуу жана туруктуу, бирок кээ бирлери терең эмес.Ушул айланма жолдорду эстегенде гана биз түз жолду таба алабыз.
Посттун убактысы: 2021-жылдын 31-октябрына чейин